دكتر «حسن مرادی» نائب رئیس جمعیت اسلامی وکلای دادگستری ایران(جاودان)، استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دانشگاه گلاسکو اسکاتلند و دانشکده حقوق دانشگاه لندن،نماینده دو دوره مجلس شورای اسلامی و تحلیلگر اقتصادی در گفت و گویی با خبرگزاری اعتبار مطرح کرد:
وزارت امور خارجه ایران دچار ضعف دیپلماسی‌ست از طرفی ضعف تیم اقتصادی دولت هم مشهود است و دقیقا به دلیل وجود همین ضعف‌ها در حوزه‌های تشکیلاتی و اجرایی ما تا این لحظه نتوانستیم منافع خود را در سازمان همکاری‌های شانگهای دنبال کنیم.
ایران در سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر به سازمان همکاری شانگهای (Shanghai Cooperation Organization) پیوست و یک سال بعد برای عضویت کامل در این سازمان درخواست داد. در بیست و یکمین نشست سران سازمان شانگهای، سران هشت کشور عضو اصلی سازمان، نظر موافق خود را با تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران از عضو ناظر به عضو اصلی اعلام کردند. نهایتا در نشست مجازی سران این سازمان که تیرماه امسال به ریاست هند برگزار شده بود عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای رسما اعلام شد.
ایران عضوی اثرگذار در پیمان شانگهای یا بازیکن ذخیره؟
گفته شده امکان تجارت مستقیم و پایدار با کشورهای عضو، اثرگذاری بیشتر در بازار بین‌المللی نفت و گاز، کاهش هزینه حمل و نقل صادرات و واردات، تسریع روند حذف دلار از معاملات، مشارکت سازنده در حل و فصل مناقشات منطقه‌ای و برقراری امکان مشارکت گسترده در ساختارهای سیاسی، نظامی و امنیتی از مزایایی است که ایران می‌تواند با عضویت در سازمان شانگهای از آن بهره‌مند شود.
تعاملات تجاری و داد و ستد ایران با کشورهای عضو همکاری شانگهای روبه افزایش است این تعاملات بیشتر در حوزه صادرات نفت و گاز و تهاتر به ویژه با کشور چین بوده است، با توجه به اینکه تقریبا یکسال از عضویت ایران در پیمان شانگهای گذشته بررسی این موضوع که ایران چقدر توانسته بسترهای بهره‌برداری از مزیت‌های این عضویت را برای خود فراهم کند می‌تواند به صورت جدی‌تری مورد توجه قرار گیرد. آیا ایران می‌تواند با عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای از گزند تحریم‌ها در امان بماند یا اینکه بدون حل و فصل موضوعات بین‌المللی و تحریم‌ها حکم بازیکن ذخیره را در این سازمان خواهد داشت؟
دکتر «حسن مرادی» دانش‌آ‌موخته دکترای حقوق اقتصاد بین‌الملل، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با سایت تحلیلی-خبری اعتبار به ابعاد مختلف حضور ایران در پیمان شانگهای و منافع آن پرداخته است.
دکتر حسن مرادی تحلیلگر اقتصادی: ایران در مقایسه با ترکیه، قطر یا عربستان سعودی از نظر جذب سرمایه‌گذاری خارجی و مراودات تجاری با دنیا عقب افتاده است، این بدان علت است که سیستم کشورمان بسیار محتاط بوده و مسائل امنیتی برای آن بسیار حائز اهمیت است حتی در موضوعات تجاری
این تحلیلگر اقتصاد بین‌الملل می‌گوید: ساز و کار بین‌المللی از جمله سازمان ملل و سازمان‌های تابعه آن که در حقوق بین الملل به آن‌ها سازمان‌ها یا آژانس‌های تخصصی گفته می‌شود سازو کاری بسیار طولانی دارند از طرفی در کنار آژانس‌های تخصصی سازمان ملل، یکسری پیمان‌های منطقه‌ای ایجاد شده که هر کدام به نسبت فعالیت و یا اعضای آن دچار شدت و ضعف هستند به بیان دیگر برخی از این سازمان‌های بین‌المللی قوی‌تر از دیگران فعالیت می‌کنند که اتحادیه اروپا European Union در سطوح گسترده سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی، محیط زیستی و غیره نمونه خوبی است یا اتحادیه جنوب شرق آسیا موسوم به «آ سه آن» (ASEAN) Association of Southeast Asia Nation بهترین مصداق در بین کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود.
ایران یک تیم قوی برای بازی در تشکیلات بین‌المللی ندارد.
دکتر حسن مرادی تصریح کرد: سازمان‌هایی که در حوزه کشورهای در حال توسعه یا به اصطلاح کشورهای جهان دوم شکل گرفته‌اند هنوز آن ساز و کار قوی نظیر آنچه در اتحادیه اروپا میبینیم را ندارند از طرفی وجود یک تیم قوی در داخل ایران برای بازی در داخل تشکیلات بین‌المللی نظیر سازمان همکاری‌های شانگهای بسیار لازم است که با توجه به شناختی که از وزارت امور خارجه دارم به علل مختلف از جمله در اختیار نداشتن بودجه لازم یا دیپلماسی ضعیف نتوانسته و نمی‌تواند به طور مثال چند نفر از کارشناسان خود را به طور ثابت در دبیرخانه این سازمان بین‌المللی مامور کند، وزارت راه، مسکن، بازرگانی، سازمان توسعه تجارت، یا صنعت، معدن و تجارت ایران و سایر وزارتخانه‌های دیگر ما هم دقیقا به دلیل همین نقصان نتوانسته‌اند جایگاهی در سازمان شانگهای برای خود تعریف و در همان حوزه برای کسب هر چه بیشتر منافع ایران تلاش کنند.
به عقیده این استاد دانشگاه همه این نواقص به دلیل آن حادث شده و می‌شود که تیم اقتصادی دولت قوی نیست و ضعف آن مشهود است، این تحلیلگر اقتصادی ادامه می‌دهد: همینگونه که ایران برای حفظ و تقویت جایگاه خود قدرت اعزام کارشناس را به سازمان همکاری‌های شانگهای ندارد قدرت تبادل کالا و خدمات، صنعت و تجارت را هم ندارد و نمی‌تواند میزی را به عنوان میز شانگهای برای خود اختصاص و تشکیل دهد، به بیان دیگر در اینجا ضعف ساختاری وجود دارد و به این دولت یا دولت دیگری هم مرتبط نیست بلکه نوعا ایران سیستم چابکی برای معامله و مبادله در چنین سازمان‌هایی نظیر شانگهای در اختیار ندارد و طبیعی است که نتواند آن طور که باید از مزایا و منافع آن سود ببرد.
جای کمیته سرمایه‌گذاری ایران در اینجا بسیار خالیست که متاسفانه در خلال عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای و پس از آن تشکیل نشد
وی اضافه کرد: جای کمیته سرمایه‌گذاری ایران در اینجا بسیار خالیست که متاسفانه در خلال عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای و پس از آن تشکیل نشد، اگر همین الان سرمایه‌گذاری که عضو سازمان شانگهای است بخواهد به ایران ورود کرده و سرمایه‌گذاری کند زیرساخت‌های ما آماده نیست، زیرا باید از قبل، پروژه‌های سرمایه‌گذاری از طرف ایران آماده شده باشد تا طرف خارجی بر مبنای آن مطالعات و اطلاعات طبقه بندی شده مشارکت خود را آغاز کند، فراهم آوردن چنین بسترهایی چابکی سیستم اجرایی یک کشور را نشان می‌دهد که اگر چابک باشد می‌تواند به راحتی کشور و طرف خارجی را به ایران جذب نماید و اگر از چابکی لازم برخوردار نباشد هیچ آورده اقتصادی نخواهد داشت و این ضعف بزرگ ماست.
دکتر مرادی تصریح کرد: در مجموع باید بگویم ایران برای سود بردن از منافع پیوستن به سازمان همکاری‌های شانگهای که در جرگه کشورهای همسو است هم دچار ضعف تشکیلاتی‌ست و هم ضعف جاری، به همین علت نتوانستیم آن بهره لازم و مورد انتظار را از این پیمان ببریم، البته مقداری هم بین اعلام و رسمیت حضور ایران در سازمان شانگهای فاصله افتاد که این هم مزید بر علت شد.
وی در پاسخ به این سؤال که تحریم‌های بین‌المللی چه ضررهایی را به منافع ایران در سازمان شانگهای وارد می‌کند گفت: معتقدم در چنین اتحادیه‌ای که کشورهای غربی در آن عضویت ندارند و فعلا هم مسأله مبادله کالا به صورت پایاپای و تهاتر جریان دارد در وهله اول ضرر آنچنانی متوجه ایران نخواهد شد، البته نمی‌توان گفت این تحریم‌ها تأثیری ندارند بلکه تأثیر دارند اما نمی‌تواند روند مشارکت‌های اقتصادی ایران را در این سازمان مختل کند، هر چند ایران برای آنکه بتواند از مزیت‌های این عضویت به نفع خود استفاده کند باید با یک تغییر رویکرد، تیم‌های اقتصادی خود را آماده و فعال کند زیرا تا همین جای کار هم بسیاری از فرصت‌ها برای ایران از دست رفته است، اینکه ایران در مقایسه با کشورهایی مانند ترکیه یا قطر و عربستان سعودی از نظر جذب سرمایه‌گذاری خارجی و مراودات تجاری با دنیا عقب افتاده به این علت است که سیستم کشورمان بسیار محتاط بوده و مسائل امنیتی برای آن بسیار حائز اهمیت است حتی در موضوعات تجاری، در حالی‌که انتظار می‌رود ایران در چنین مواردی برای همراه شدن با کشورهای دوست، شریک کردنشان در پروژه‌های داخلی و صادرات کالا ریلکس‌تر و آزادتر برخورد کند.